DIAGNOSTYKA MOLEKULARNA

Od wynalezienia IgE minęło już ponad pół wieku. Postęp jaki naukowcy uczynił się od tego momentu jest ogromny. Przełomem w historii diagnostyki alergii jest rozwój diagnostyki molekularnej, związanej z inżynierią genetyczną. Zakładając, że alergenem może być każda struktura, która posiada białko, zaczęto badać reakcje alergicznie nie na konkretny pokarm, a na białka w nim zawarte. Podobnie w przypadku alergii wziewnej i kontaktowej, naukowcy za główny cel badawczy obrali poszczególne białka tworzące cały alergen. Diagnostyka molekularna zwana także diagnostyką opartą na komponentach, służy do potwierdzenia obecności oraz oceny stężenia przeciwciał IgE swoistych w stosunku do molekuł alergenowych w surowicy. Znajomość konkretnego białka alergizującego, a nie samego źródła alergii niesie za sobą szereg korzyści.

Zastosowanie diagnostyki molekularnej znacząco zwiększa swoistość oznaczenia przez możliwość oceny uczulenia pierwotnego, podnosi czułość diagnostyczną zwłaszcza w sytuacji gdy istotne klinicznie alergeny są w ekstrakcie w mniejszości lub są nieobecne, umożliwia ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia reakcji krzyżowych i daje możliwość przewidywania stopnia ciężkości systemowej reakcji alergicznej oraz ustala wskazania do immunoterapii alergenowej i precyzuje zalecenia dietetyczne.

Możliwość oceny obecności przeciwciał swoistych względem głównych molekuł alergizujących umożliwia znalezienie pierwotnej przyczyny objawów klinicznych. Identyfikacja uczulenia pierwotnego jest podstawą do zastosowania ukierunkowanej profilaktyki i optymalnej terapii. Podstawowe metody diagnostyczne tj. punktowe testy skórne oraz asIgE wobec ekstraktów alergenowych nie dają możliwości oceny obecności immunoglobulin E swoistych w stosunku do poszczególnych alergenów (białek) znajdujących się w ekstraktach źródłowych, co wiążę się z ryzykiem występowania wyników fałszywie dodatnich bądź fałszywie ujemnych. Przyczyna tego zjawiska wynika z różnej zawartości poszczególnych molekuł alergenowych w ekstraktach źródłowych, ich znaczenia klinicznego oraz powszechności występowania reakcji krzyżowych. Wspomniane reakcje krzyżowe często stają się przyczyną błędnej interpretacji wyniku badania alergologicznego. Identyfikacja oraz znajomość potencjalnych reakcji krzyżowych pomiędzy poszczególnymi molekułami zawartymi w określonych alergenach źródłowych jest podstawą prawidłowej diagnozy. Szczególnym przypadkiem jest stan zagrożenia anafilaksją na alergeny pokarmowe czy jady owadów błonkoskrzydłych, gdzie prawidłowa interpretacja wyniku badania oraz możliwość wykrycia anafilaktogennego alergenu, jaką daje diagnostyka molekularna, może uchronić pacjenta przed śmiercią. Diagnostyka molekularna jest również niezwykle pomocna w ustalaniu wskazań do immunoterapii alergenowej. Zaawansowana nanotechnologia umożliwiająca ocenę obecności w surowicy pacjenta przeciwciał w stosunku do alergenów głównych oraz mniejszych, rozstrzyga wątpliwości dotyczące zastosowania immunoterapii, pozwala na ustalenie właściwego składu szczepionki alergenowej oraz umożliwia monitorowanie skuteczności prowadzonej terapii. Odpowiednio dobrana terapia i dobre efekty leczenia osiągane dzięki wykonaniu diagnostyki molekularnej alergii, są cennym dowodem potwierdzającym istotę nowego sposobu diagnostyki, a badaczy zachęcają do poszerzania wiedzy w tym zakresie. Obecnie dostępne są na rynku trzy platformy do diagnostyki molekularnej alergii, wprowadzone w 2006 roku (ISAC) oraz w 2016 (FABER i ALEX).

ALERGIA

W obecnych czasach terminy: alergologia, alergia, astma są używane bardzo powszechnie. Choroby alergiczne należą do najczęściej występujących chorób przewlekłych. O wadze problemu decyduje zarówno skala zachorowań, jak również ich przebieg stwarzający ryzyko utraty zdrowia i życia. Choroby te stanowią nie tylko problemem medyczny, ale także społeczny i ekonomiczny, pogarszają jakość życia pacjentów i ich rodzin. Wzrost zapadalności na wszelkie choroby alergiczne w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat został potwierdzony i opisany w licznych badaniach epidemiologicznych. Choć dynamika rozwoju alergii jest odmienna w poszczególnych regionach świata, obszar Europy Środkowo-Wschodniej, w którym znajduje się również Polska, cechuje szczególnie duży współczynnik wzrostu zachorowalności na choroby alergiczne. Przypuszczalnie może mieć to związek z wszelkimi przemianami społeczno- ustrojowymi i wzrostem uprzemysłowienia tego rejonu. Podniesienie standardu i nadmierna higienizacja życia, nadużywanie środków farmakologicznych, zanieczyszczenie środowiska człowieka oraz kontakt z wszechobecną chemią spożywczą i przemysłową to czynniki, które przyczyniły się do spadku odporności ludzi i gwałtownego wzrostu liczby pacjentów cierpiących z powodu alergii..

Terminem alergologia określamy „dziedzinę medycyny zajmująca się diagnostyką i leczeniem schorzeń alergicznych”. Alergia natomiast, z dosłownego tłumaczenia oznacza odmienną reakcję (gr. allos – inny + ergos – reakcja). Jest to nieprawidłowa, odmienna odpowiedź organizmu w skutek ekspozycji na obce substancje. Zazwyczaj czynniki środowiskowe, będące przyczyną alergii- nazywane alergenami, są same w sobie nieszkodliwe dla organizmu. Występowanie alergii związane jest ze złożonym procesem reakcji immunologicznej. W wyniku pojawienia się wspomnianego alergenu, dochodzi do związania występujących na nim antygenów ze swoistymi przeciwciałami wytwarzanymi przez komórki organizmu i uwolnienia licznych substancji, zwanych mediatorami stanu zapalnego. Takim mediatorem jest na przykład dobrze znana histamina. Udział w złożonym procesie reakcji alergicznej biorą liczne komórki jak limfocyty, eozynofile, czy mastocyty. Przeciwciałem szczególnie związanym z alergią jest immunoglobulina E ( IgE).

Nasi specjaliści zajmują się kompleksową diagnostyką i leczeniem alergii i nadwrażliwości pokarmowych, alergii wziewnej, alergii kontaktowej, alergii na leki oraz alergii na jady owadów.

ASTMA

Astma oskrzelowa jest przewlekłą, zapalną chorobą dróg oddechowych, która charakteryzuje się napadami duszności wydechowej, powstającymi wskutek skurczu mięśniówki oskrzeli i obrzęku śluzówki. Do częstych objawów należą świsty, kaszel, ucisk w klatce piersiowej i duszność. Przyczyna astmy leży w nadmiernej reaktywności oskrzeli na różne bodźce. Patogeneza astmy jest różnorodna, w zależności od mechanizmów, które odgrywają rolę pierwszoplanową. Uważa się, że astma powodowana jest przez połączenie czynników genetycznych i środowiskowych. Diagnoza opiera się zazwyczaj na zespole objawów, spirometrii oraz wynikach długoterminowego leczenia. Choroba ta może występować w każdym wieku.

AZS

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to choroba skóry przebiegająca z okresami zaostrzeń i remisji, której towarzyszy uporczywy i nawrotowy świąd oraz liszajowacenie skóry. Szacuje się, że ta choroba dotyka około 20% populacji. Początek rozwoju AZS przypada zwykle między 3 a 6 miesiącem życia. U ok. 40% dzieci choroba ustępuje z wiekiem. U pozostałych chorych zdarzają się nawroty w wieku dorosłym. AZS wynika z genetycznie uwarunkowanej, nieprawidłowej reakcji immunologicznej (nadmierna reaktywność komórek Langerhansa, związana z nieprawidłową odpowiedzią odpornościową na małe dawki antygenów, w wyniku której dochodzi do nadmiernego wytwarzania przeciwciał IgE skierowanych głównie przeciwko tym alergenom). Przeciwciała IgE wykazują zdolność do wiązania swoistych alergenów, które są następnie modyfikowane i prezentowane limfocytom T pomocniczym. Prowadzi to do proliferacji tych komórek i wytworzenia się przewagi komórek pomocniczych Th2, które wydzielają cytokiny prozapalne, między innymi interleukiny 4, 5 oraz 10, które pogarszają stan kliniczny skóry.

OAS

Zespołem alergii jamy ustnej (OAS) nazywamy zespól objawów wynikających z alergii krzyżowej na pyłki roślin i pokarmy. Polega na tym, że osoba pierwotnie uczulona na alergeny wziewne np. na pyłki drzew, traw czy chwastów reaguje również szeregiem objawów klinicznych po zjedzeniu różnych owoców, warzyw, orzechów lub przypraw. Przyczyną tej przypadłości jest wysoki stopień podobieństwa budowy alergenów wziewnych i pokarmowych. Do głównych objawów OAS zaliczamy: pieczenie, świąd i obrzęk języka, warg, podniebienia oraz gardła występujące bezpośrednio po zjedzeniu surowych owoców lub warzyw. Objawom tym może towarzyszyć również kichanie, świąd nosa lub łzawienie oczu. Zazwyczaj pokarm poddany gotowaniu lub pieczeniu nie wywołuje objawów OAS, ponieważ proces obróbki termicznej powoduje zniszczenie struktury białkowej alergenu.

POKRZYWKA

Pokrzywka to niejednolity zespół chorobowy o zróżnicowanej (często nieznanej) przyczynie i zbliżonym obrazie klinicznym, w której wykwitem pierwotnym jest bąbel pokrzywkowy. Wyróżnia się wiele rodzajów oraz wiele przyczyn pokrzywki. Pokrzywka często ma podłoże alergiczne, związane z nieprawidłową odpowiedzią układu immunologicznego na kontakt z alergenem. Działanie czynników wywołujących pokrzywkę prowadzi do uwolnienia z komórek tzw. mediatorów zapalnych (np. histaminy, serotoniny, prostaglandyny, leukotrieny). Mediatory te, działając na drobne naczynia krwionośne, rozszerzają je i zwiększają ich przepuszczalność. Ostatecznie dochodzi do pojawienia się zaczerwienienia skóry i przechodzenia płynu ze światła naczyń do otaczających tkanek i rozwoju obrzęku w postaci bąbla. Mediatory odpowiedzialne są też za świąd skóry. Diagnozy pokrzywki dokonuje się głównie w oparciu o ocenę charakterystycznych zmian skórnych i wywiad z pacjentem. W diagnostyce pokrzywki alergicznej wykorzystuje się: testy skórne punktowe z zestawem alergenów wziewnych i pokarmowych, oznaczenie surowiczego stężenia antygenowo swoistych IgE skierowanych przeciwko podejrzanym alergenom oraz próbę eliminacji i prowokacji alergenem. Pacjenci ze zdiagnozowana pokrzywką powinni: unikać kontaktu z alergenem lub czynnikiem będącym u nich wyzwalaczem histaminy (jeśli został zidentyfikowany), unikać czynników nieswoiście nasilających lub wywołujących pokrzywkę (kwas acetylosalicylowy, opioidy, alkohol, stres psychiczny), poddać się leczeniu choroby podstawowej, jeśli pokrzywka ma charakter wtórny.

OBRZĘK NACZYNIORUCHOWY

Obrzęk naczynioruchowy to choroba skóry i błon śluzowych charakteryzująca się występowaniem ograniczonych obrzęków. Podłożem choroby jest zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych, spowodowana degranulacją mastocytów i uwolnieniem z nich licznych wazoaktywnych i prozapalnych mediatorów. Najczęstsze przyczyny to alergie (zależne od związanych z uczuleniem przeciwciał IgE), autoimmunizacja, czynniki niealergiczne (np. inhibitory konwertazy angiotensyny, konserwanty itp.) oraz niedobór inhibitora składnika C1 dopełniacza (wrodzony i nabyty).